Dadkaan Dhawaaqayaa: Qarshe

Waxaa May 15, 1943kii la hirgaliyey Ururka Dhalinyarada Soomaaliyeed (SYL, amma Leego); waxa uuna ururkani muddo gaaban gudahood ka niibkeenay tirtirista qabyaallada yuururtay magaalooyinka, waxa uuna dadka ku beeray jeclaanshaha dalkooda. Waxaa bulaalay dareen waddaniyadeed, oo suugaanta xilliyadaas la tiriyey summado waaweyn ku dhigay. Summad summadahan kamid ahi waa heesta “Dadkaan Dhawaaqayaa,” ee uu qaadi jiray (AuN) Cabdullaahi Maxamed Maxamuud Xirsi (Qarshe).

Sida uu sheegay Qarshe, intii aan idaacadda BBC Soomaali la aasaasin July 18, 1957kii ayaa waxaa laga codsaday, isaga oo markaas shaqaale ka ahaa idaacadda Raadiyow Hargeysa, in uu mashdhacfur (musical theme) u soo sameeyo idaacadda BBC Soomaali. Haddaba, miraha heesta “Dadkaan Dhawaaqayaa” ayuu ku sameeyay mashdhac lagu furo idaacadda. Kolkii la weydiiyay in uu magaca mashdhaca  sheego ayuu ku warceliyey waa “Socodkii Arraweelo,” si aan loo ogaan in uu mashdhacu hees wato, oo aan loo weydiin dulucda heesta, oo haddii uu sheegi lahaa aan mashdhaca laga oggalaadeen—waayo, dadka Soomaaliyeed ee uu dhulkoodu (dawladdoodu) ka maqan yahay ayaan la rabin in ay baraarugaan.

Muddooyinkaas, in dadka la baraarujiyo dhib ayey ahayd; haddana dhallintii SYL iyo shakhsiyaad badani ba waxa ay ku guulaysteen in ay dadka Soomaaliyeed ku dhaliyaan dareen waddaniyadeed, oo is jeclaansho ku dhisan. Haddii Soomaalida maanta is jeclaansho iyo in ay dal qudha wada yeeshaan, oo wada maamushaan, oo wada lahaadaan, oo wada ilaashadaan, oo wada difaacaan, oo wada jeclaadaan laga waayo waxa cad in, sida heestu dhigayso, eeyan u dhiidhiyahayn hanashada dalkooda, waxa ay u dhawaaqayaan na maanta uuba yahay kala jarjarista dalkooda iyo in ay nacabbo fara badan—oo leh kuwo madaxa duubta, kuwa badda sumcaddeeda halleeya iyo kuwo innagu duullaan ah—ka dhex faa’idaystaan.

Ma fogayn markii ay heestani soo baxday, oo ay ka warramaysay sawir lid ku ah sawirkan maanta aynu haysanno ee kala jarjarista dalka hooyo. Aynu wada dhuganno heestan, si aan u ogaanno in uu sawirka maanta na horyaalla yahay mid aynu ku baddalan karno kii hore ee aynu haysannay—oo ay nacasnimo tahay in aynu is jeclaanteenna iyo mid-ahaanshaheenna dawladeed diidno, shaqadii quruxda badnayd ee ay waalidiinteennii gobanimadoonku soo qabteenna intifaacsan weyno. Haddii aynu dareenkan ogsoomeed qaadanno, mustaqbalkeennu wuu toosmi, oo kun maamul oo mid waliba qabyaalad ku dhisan yahay isla markaasna diciif ah ayaynaan ku hunguroobi doonin. Haddii kale se, dhalliilaha ay heestani innagu dhufanayso ayeynu qabnaa, oo nagu yaalla: Oo ah in aynaan dhagaba u lahayn waano, oo ay waliba na hayso fulaynimo innaga hor taagan in aynu dhulkeenna u dhawaaqno, amma doonno in dawlad kaliya oo dhexeyso ah uu dhulkeennu yeesho!

Dadkaan dhawaaqayaa

dhulkooda doonayaa

hadday u dhiidhiyeen

Allaahayow u dhiib

Waxaan la dhuubnaheen

kiskayga dhaaawacaan

idiin dhamaynayaa

dhegaa ma leedihiin?

Misee dar dhoohanoon

dhagaysan waanadoo

warkaygu dhaafayoo

dhufaanan baad tihiin?

Dhurwaaga meerayaa

habeenka uu dhacuu

dhacaama jiirayaa

dhereg ayuu sitaa

Dhurdaha duulayaa

dhirtuu dalooshadaa

malabka uu dhigtuu

jilaalka dheer cunaa

Canaan-waalid waano iyo baraarujin ayuun baa ku hoos duugan; qoraalkan, badanka qoraallada Xikmadmaal iyo heestanu ba isku luuq (tone) ayey ku cabbirayaan waanada ay habboon tahay in aan wada qaadanno. Waanada ayey ka mid tahay in dadka maqalkooda la soo jeediyo (iyada oo dhalliilo jira loo marayo, sida: misee dar dhoohanoon, dhageysan waanadoo, warkaygu dhaafayoo), oo dareenkooda la kiciyo (iyada oo dhalliilo jira loo marayo, sida: dhufaanan baad tihiin).