HORDHAC
Dhammaan Umada
Muslimiiinta Waxaan leeyahay ramadaan kariim. Mar kale Waxaan Bogan(Xikmadmaal)
idiinku soo gudbinayaa Maqaalo ku saabsan bisha ramadaan oo lagu qoray mareegta
Somalitalk.com Oo uu Diyaariyey Walaaalkeen Calinuur Xoogsade.
Waxaan kaloo Bogan
Xikmadmaal Idiin ku soo gudbinayaa suugaan dhumuciyo xikmad leh oo ay tiriyeen
abwaaniin eebe siiyey murti dhaxgal leh. Halabuuradan ama Abwaaniintan waxay
bishan ugu talogaleen suugaaniyo murti ku saabsan ramadaanta oo ay ku duugan
tahay xikmad dhaxalgala.
Hadaba inta aan soo
gudbin gabay ku saabsan ramadaanta waxaan ka horesiinayaa casharkii/darsigii
labaad ee ka soo baxay mareegta somalitalk.com kaas oo ka hadlayay Ramadaantu
waa fursad cimriga
Waxaa uu illaah (cw) noo
sharciyeeyay inaan Soono Bishaan Barakeysan ee Ramadaan asagoo ula jeedada
Soonkana ku sheegay in ay tahay inaan ka kororsano Taqwo(alle ka cabsi) iyo
aadaabta oo la toosiyo ee ula jeedada Soonku ma aha inaan gaajoono ama haraadno
sida dad badan oo cilmi laheyn u heestaan, taasoo keentay in ay ka dhowri
waayaan Soonkooda waxyaabihii wax u dhimayay ulajeedadiisa ama in ay ka dhawri
waayaan waxyaabihii gebi ahaanba Soonka burinayay, sidaa darteed waxaan soo
gudbinayaa gafaf ay haboon tahay inuu ka digtoonaado ruuxa sooman ee doonayo
inuu Soonkiisu noqdaa mid maalinta Qiyaame uu ku baxsado oo uu uga
badbaado Cadaabka
Naarata hadii illaa u aqbalo, waxaana ka mid ah gafafkaas:-
1-in aysan dadka qaar ku
baraarugsaneyn fadliga weyn iyo faaiidooyinka Soonku leeyahay,taasoo aad ka
arkeyso sida aysan ugu faraxsaneyn Bilashada Bisha Ramadaan ama sida ay u soo
dhaweynayaan oo ah in ay ku soo dhaweeyaan diyaarinta noocyada Cunada iyo
Cabitaanada kala duwan ama in ay ku soo dhaweeyaan abuubulo ku saabsan kubad
iyo turub iwm, halkii looga baahnaa in ay ku soo dhaweeyaan dadaal xaga
Cibaadada ah sidii uu sameyn jiray Nabigeena (scw) oo ah inuu la yimaado dadaal
dheeraad oo uusan la imaan jirin bilaha kasoo hara Ramadaanka.
2-Waxaa ka mid ah
gafafka dadka qaar ka dhaca in aysan ku farxin Bilashada Bishaan oo ay ka
murgoodaan ayagoo u heesta in ay tahay Ciqaab lagusoo rogay, taasoo keeneysa in
ay dhamaadka Bisha ku sugaan Sabar la’aan kuna farxaan inuu ka dhamaaday ee
aysan ku faraxsaneyn in ay dhameesteen.
Dadka noocaas ah ma
macaansadaan Cibaadaadka ku dhex jira Bishaan mana ka faaiiideystaan maalmaha
iyo Saacada bisha Ramadaan taasoo macnaheedu yahay in kuwaaasu ka khadeen
nicmooyinkii iyo faaiidooyinkii Bishan xambaarsaneyd ayagoo ay dhici karto in
ay ka soomeen Cunadii iyo Cabidii.
3-Waxaa kaloo gafafka ka
mid ah dadka qaar ku dhacaan in aysan baranin Axkaamta Bishaan Ramadaan ama
aysan su’aalo ka weydiin kuwa Cilmiga leh, taasoo ah in ay Cibaadeestaan
ayagoon Cilmi ulaheyn kuna dhacaan gaabis iyo gafaf badan.
Marka waxaa ku waajib ah
ruuxa u xilhaya Diinkiisa inuu waxa uu ku Ciabaadeysanayo Cilmi u yeesho si
uusan Maalinta Qiyaame ula kulmin wax aan farax galin.
4-Waxaa ka mid ah
qaladaadka ku dhex dhaca Bishaan in dadka qaar ayssan ka dhowrsan gafafka
taasoo ka dhigtay
soonkoodii mid uun ah ka tagid Cuno iyo Cabid, ee uusan soonka ku xambaarin in
ay xumaanta ka tagaan, nabigeena Suuban (scw) waxaa uu sheegay in Soonka aan
loo jeediynin ka tagida Cunada iyo Cabida kaliya.
( من لم يدع قول الزور
والعمل به فليس لله حاجة في أن يدع طعامه وشرابه ) رواه البخاري .
5-Gafafka dadka qaar ku
dhacaan Bishaan Ramadaan waxaa ka mid ah in ay ka tagaan Sunooyinka qaar
sida:-sandaarsiga marka la weyso qaadanayo ayagoo ka baqaayo in ay Biyaha ka
galaan Gudaha jirka, laakiin arintaas sax ma aha oo waa la saandaarsadaa lana
luqluqdaa marka la sooman yahay hadii aanan lagu xeel dheeraan.
( أسبغ الوضوء، وخلل بين
الأصابع، وبالغ في الاستنشاق إلا أن تكون صائماً ) رواه الترمذي وغيره.
Xadiiskaan waxa uu
tusayaa in marka la weeso qaadanayo in sanka qeybtiisa hore biyaha lagu
nadiifiyo ayadoo aan lagu fogeyneynin gudaha Sanka, waxaana kaas la mid ah ka
tagitaanka Cadayga galinka dambe maalmaha Soonka, maxaa yeelay mar walba
Cadaygu waa Sunno.
6- Waxaa kaloo ka mid ah
gafafka dadka Sooman qaarkood ku dhacaan in ay ka dhowraan afkooda wax Cundhuuf
ah in ay ku soo dhacdo ama dhuuntoodaba gaarto taasoo noqoneysa inuu Ciqaabo
ruuxaas naftiisa maadaama aysan suuro gal aheyn in laga dhowrsado Candhuufta
ama aysan suuro gal aheyn in Candhuuftaas laga dhowro in ay dhuunta gaarto.
7-Waxaa kaloo kamid ah
gafafka in aysan Soonka Habeenkii niyada ku qaban taasoo ka hor imaaneynysaa
Xadiiskii u Nabiga (scw) ku sheegay inuusan Soomin ruuxii aan habeenkii
niyeeysan Soonkiisa.
( من لم يبيت الصيام من
الليل فلا صيام له ) رواه النسائي
وفي رواية: ( من لم يبيت
الصيام قبل الفجر فلا صيام له
Waxaana iga xasuusin ah
in Niyada aysan aheyn mid lagu dhawaaqo sida ay sameeyaan dadka qaar, maadaama
uusan Nabiga Niyada la jahrin marka Xajka la joogo maahane.
8-Gafafka dhaca waxaa ka
mid ah Cinitaanka cunada marka la Adimo ka dib Aadaanka Fajarka(salaada lagu
dkado) ama inta uu socdo Aadaanka.waxaa haboon ruuxa doonaya Saxuurtaa inuu ka
tigtoonaado in lagu dul Aadaamo oo uu ka hor ka faro xasho.
9-Waxaa kaloo ka mid ah
qaladaadka dadka qaar ku dhacaan Bishaan Barakeysan in ay moodaan hadii ruuxa
lagu dul Adimo asagoo Janaabo qaba inuusan soomi Karin maadaama uusan Daahir
aheyn, laakiin waa arin qaldan maxaa yeelay Soonka Shuraadihiisa ka mid ma aha
in uu Daahir ahaado ruuxa Soomaya, waxaana Nabiga Suuban laga soo sheegay inuu
Soomi jiray ayadoo uu waaga u baryay asagoo Janaabadii uu reerkiisa kula kulmay
qaba.
10-Waxaa gafafka dadka
Sooma qaarkood ku dhacaan Dabeecada oo ka xumaata marka ay Soomaan oo gaajada
qabato, taasoo ka hor imaaneysa dantii laga lahaa Soonka oo ah in uu toosiyo
Aaadaabta kan sooma uu ku barto Dulqaad, waxaana la amray kan Sooman hadii la aflagaadeeyo
ama lala dagaalo inuu yiraahdo waan Soomanahay waan Soomanahay!!
فإذا كان يوم صوم أحدكم
فلا يرفث، ولا يصخب، فإن سابه أحد أو شاتمه فليقل: إني صائم رواه البخاري و مسلم .
11-Waxa kaloo gafafka
dadka qaar ka dhaca waxaa ka mid ah in ay daadaal badan muujiyaan biloowga
Bisha kadibna Caajisaan oo ku dhameestaan hurdo iyo sheeko, laakiin waxaa
habooneyd in dadaalka la badiyo maalmaha dhamaadka Bisha lagaaro oo uu qofka
Sooman Jibaaro Cibaadada sida uu sameyn jiray Nabiga Suuban(scw) oo kale .
Hadaba waxaan intaas ku
soo koobayaa Maqaalkan aan Ka soo Minguuriyey SomaliTalk.com, Waxaana
Maqaallkan Diyaariyey Calinuur Xoogsade.
Bishan Ramadaan madaaama
ay tahay bil eebe barakeeyey, aya halabuurada iyo abwaaniinta soomaaliyeed
suugaan iyo xikmada qaaliga ahe ee Eebe siiyey ku tibaaxayaan barakada ay
leedahay bisha barakaysan ee ramadaan, sidoo kalena waxay murtidooda ugu sooo
gudbinayaa shacabka soomaaliyeed inay ka faaiideystaan bishan barakada badan ee
ramadaan.
Hadaba waxaan halkaan
idiin ku soo gudbinayaa Gabaygii labaad kaas oo la yiraaho RASAMAAL
WEEYE RAMADAANTU, waxaana tiriyey Halabuurka/Abwaanka
walaalkeen Cadceed Cadaysay, abwaanku wuxu ku soo
dhawaynayaa bisha ramadaan uguna bushaaaraynayaa umada soomaaliyeed bisha
ramadaan, Wuxuuna yiri:-
√"Raadraaca maansada ma tiring, Mana risaalayne
√"Ma raacdaynin maansooyinkan, Raacigood ahaye
√"Raadkeeda wa taan ka hadhay, kumana raad joogin
√"Rafaadna iguma ay ahee, Raalibaan ahaye
√"Aan rakibo maantoo kalay, Raasamaal tahaye
√"Afartaa rogaal celinta iyo, Raarki mansada dheh
√"Erey aan ku raad goosaniyo, Raatib iyo faalo
√"Soo dhawanta ramadaanta iyo, Raaxo iyo guul dheh
√"Ridadii ismaacil miriyo, Raage iyo dhuux dheh
√"Risaalooyinki carab tirshiyo, Samatar reenkii dheh
√"Rigaynti qamaan kadiye iyo, Reyfaklii dage dheh
√"Raadraaca balaan sii wadoo, Rayskana aan dajo-e
√"Inkastoo risaqa aad ka tagi, Ood rabi u jeesanayso
√"Ooy maalintii reeban tahay, Rootidiyo quud la cunaaye
√"Ruqsad ruuxa haystaan ku jiraan, oo wax laga reebin
√"Haraad ruuga ku laaba oo jiilna kugu reeba
√"Wixi reeban wixi raaliya iyo wixi la raad gooyo
√"Hadii aad rafaad maalinimo, Raali ku ahaato
√"Oo jidkii rasuulkeen na faray, Aad saxda Ku raacdayso
√"Ramadaantu wa shay rasmiyo, Raaxo iyo doog ku ahee
√"Wa bil rasuulkii nafarayoo, khayrna laga raadshaaye
√"Rabdad midha rucub iyo nimcaa, Laga raseystaaye
√"Raysiyo barwaaqiyo farxad, Bay kuu rakibaysaye
√"Waxay kugu ridaysaa halkii, Raashidki maraye
√"Caafimaad rabaaniya bay, Ruuxdaada galisaaye
√"Riyadad jeclaydiyo janay, Raafka ku xidhaaye
√"Raali galinta eebaa ku xidhan, Lagana raadshaaye
√"Rafiiq waxay kaaga dhigtaa, Raaski nabigeeniiye
√"Ramadaantu shay bilahayoo, Rasamaal ku ah weeye
√"Rabiga weyn baan usoomayaayo, Raali ku ahaye
√"Quraankod rafiiqi la tahay baa, Raasamaalka ahe
√"Rumaygiyo salaadiyo digriga, Raasamaalka ahe
√"Rubi aad sadqaysataa ah, Raasamaalka ahe
√"Rooti aad miskiin siisid baa, Raasamaalka ahe
√"Raxmadiyo wanaagod fashaa, Raasamaalka ahe
√"Xurmo raaligalin waalid baa, Raasamaalka ahe
√"Runtoo lagu nagaada ah, Raasamaalka ahe
√"Hadalkii rabaayada ayaa, Raasamaalka ahe
√"Rixinkood xidhiidhisa, Raasamaalka ahe
√"Aan radeebo gabaygayga oo, Ruugana u xidho-e
√"Mar hadii ibliis raafan yahayo, Xabsi ku raagaayo
√"Ramadaanta oo idil isaga, Laydha laga reebaye
√"Inaad raacdo shaydaanka, Ood raali galin siiso
√"Rabdad naara bay kugu ridaa, Hadaad raali ku tahaye
√"Raxmaanow raxiimkayow, Adigaan raajic ku nahaye
√"Adigaan rukuucdiyo tasbiix, kuugu rogaynaaye
√"Rabow nagu sin ramadanta oo, khayrka nala raadi
√"Rabow nagusin ramadaanta oo, Raaxadeeda na haleeshiiye
√"Rabow nagusin ramadanta oo, Jano na raaci
√"Raxmanow sharkana naga xijaab, Raacinimadeeda
√"Ma raacdaynin maansooyinkan, Raacigood ahaye
√"Raadkeeda wa taan ka hadhay, kumana raad joogin
√"Rafaadna iguma ay ahee, Raalibaan ahaye
√"Aan rakibo maantoo kalay, Raasamaal tahaye
√"Afartaa rogaal celinta iyo, Raarki mansada dheh
√"Erey aan ku raad goosaniyo, Raatib iyo faalo
√"Soo dhawanta ramadaanta iyo, Raaxo iyo guul dheh
√"Ridadii ismaacil miriyo, Raage iyo dhuux dheh
√"Risaalooyinki carab tirshiyo, Samatar reenkii dheh
√"Rigaynti qamaan kadiye iyo, Reyfaklii dage dheh
√"Raadraaca balaan sii wadoo, Rayskana aan dajo-e
√"Inkastoo risaqa aad ka tagi, Ood rabi u jeesanayso
√"Ooy maalintii reeban tahay, Rootidiyo quud la cunaaye
√"Ruqsad ruuxa haystaan ku jiraan, oo wax laga reebin
√"Haraad ruuga ku laaba oo jiilna kugu reeba
√"Wixi reeban wixi raaliya iyo wixi la raad gooyo
√"Hadii aad rafaad maalinimo, Raali ku ahaato
√"Oo jidkii rasuulkeen na faray, Aad saxda Ku raacdayso
√"Ramadaantu wa shay rasmiyo, Raaxo iyo doog ku ahee
√"Wa bil rasuulkii nafarayoo, khayrna laga raadshaaye
√"Rabdad midha rucub iyo nimcaa, Laga raseystaaye
√"Raysiyo barwaaqiyo farxad, Bay kuu rakibaysaye
√"Waxay kugu ridaysaa halkii, Raashidki maraye
√"Caafimaad rabaaniya bay, Ruuxdaada galisaaye
√"Riyadad jeclaydiyo janay, Raafka ku xidhaaye
√"Raali galinta eebaa ku xidhan, Lagana raadshaaye
√"Rafiiq waxay kaaga dhigtaa, Raaski nabigeeniiye
√"Ramadaantu shay bilahayoo, Rasamaal ku ah weeye
√"Rabiga weyn baan usoomayaayo, Raali ku ahaye
√"Quraankod rafiiqi la tahay baa, Raasamaalka ahe
√"Rumaygiyo salaadiyo digriga, Raasamaalka ahe
√"Rubi aad sadqaysataa ah, Raasamaalka ahe
√"Rooti aad miskiin siisid baa, Raasamaalka ahe
√"Raxmadiyo wanaagod fashaa, Raasamaalka ahe
√"Xurmo raaligalin waalid baa, Raasamaalka ahe
√"Runtoo lagu nagaada ah, Raasamaalka ahe
√"Hadalkii rabaayada ayaa, Raasamaalka ahe
√"Rixinkood xidhiidhisa, Raasamaalka ahe
√"Aan radeebo gabaygayga oo, Ruugana u xidho-e
√"Mar hadii ibliis raafan yahayo, Xabsi ku raagaayo
√"Ramadaanta oo idil isaga, Laydha laga reebaye
√"Inaad raacdo shaydaanka, Ood raali galin siiso
√"Rabdad naara bay kugu ridaa, Hadaad raali ku tahaye
√"Raxmaanow raxiimkayow, Adigaan raajic ku nahaye
√"Adigaan rukuucdiyo tasbiix, kuugu rogaynaaye
√"Rabow nagu sin ramadanta oo, khayrka nala raadi
√"Rabow nagusin ramadaanta oo, Raaxadeeda na haleeshiiye
√"Rabow nagusin ramadanta oo, Jano na raaci
√"Raxmanow sharkana naga xijaab, Raacinimadeeda
