XULASHADA GACALKA(By: Maanmaal Buureed)

Dinteenna Islaamku waxay labada guurdoonka ah hor dhigtay xeerar iyo qawaaniin, hadday u hoggaansamaan guurkoodu uu mid ay is-faham iyo is-jacayl taya lihi ka dhashaan noqonayo. Qoysku wuxuu markaas soo saarayaa ubad xag caqli iyo xag jir ka fayoow, diintiisa iyo dadkiisana anfacaya. Xeerarkaas kuwa ugu mudan haddaynu soo qaadanno

1- Qof Diin leh xulo:

Erayga "Diin" waxa loola jeedaa fahamka dhabta ah ee Islaamka iyo ku dhaqankiisa toosan. Waxa kaloo loola jeedaa u hoggaansamid guud uu qofku u hoggaansamo shareecada Islaamka iyo xeerarkeeda, goor kasta iyo goob kasta oo uu joogo.

 Abuu-Hurayra (RC) wuxu Nabiga (SallalLaahu calayhi wa-Sallam) ka weriyay: (Naag afar baa loo guursadaa; maalkeeda, quruxdeeda, sharafteeda iyo diinteeda, ee tan diinta leh gaar gacmaha ciid gashee).

Gabadha diinta lihi waa tan garanaysa siday u gudan lahayd xaqa uu ninkeedu ku leeyahay, siday u dhawri lahayd asraarta gurigeeda iyo nafteeda, siday isaga ilaalin lahayd masayr, carruurtana ugu barbaarin lahayd tubta (jidka) toosan.

Hadaynu bal eegno suugaanta soomaalida siiba qaybta ugu dumucda weyn ee gabayga ah siday abwaanada soomaaliyeed ugu tusaaleeyeen xulashada gacalka(talada guurka) gaar ahaan gabdha marka loo xulanayo, ama boqoradii daadin lahayd geedi socodka nolosha seygeeda iyo gurigaba.

waxaynu soo qaadanaynaa meerisyada gabaygan hoose oo uu tiriyey Abwaan Maxamed Fadhin, wuxuu kaga faalloon guurka iyo qiimigiisa, wuxuu murtiyaynayaa sababaha iyo ujeediyo, wuxuuna raacraacinayaa talooyin iyo tusaalayaa isagoo meerisyada gabayga ku saleenaya xadiiska rasuulku(scw)sheegay gabarta siyaabaha lagu xusho iyo ta ugu wanaagsan in lagu xusho marwada ku haboon in loo doorto guurka,

Wuxuu yidhi:

            Gabar dhawr tilmaamood ayaa sababa guurkeede
·         Midbaa quruxda loo guursadaa laguna goobtaaye
·         Midna magaca qooskey gashey guur ku mudataaye
·         Midna gunudda ey heysatuu kaa galaa damace
·         Midna waxaa gayaankaa ka dhiga garasho diimeede
·         Geelow si gaara u ogaw tan u gadaaleysa
·         Gurigaaga yey galin haddeey gabari diin beesho
·         Gayaankaaga maahee ka durug gabi ahaanteeda
·         Gaduudkeeda how arag iney guur ku mudaneyso
·         Garaaryihiyo laafyaha hadayin galab caraawgeeda
·         Codka leysku suuq galinayaa ha u galiilyoonin
·         Tolkeedaa ahaa geesiyaal yeyna kugu gaadin
·         Gammaan farasyo geelbey qabaan gariyo giir toona
·         Yaan lagugu soo galin haddey garasho diin weeydo

Cabdullaahi Ibnu Cumar (RC) wuxuu Nabiga (Sallal-Laahu calayhi wa-Sallam) ka weriyay inuu yiri: (Adduunyadu waa raaxo gaaban, adduunyada raaxadeedana marwo suubban baa ugu fiican).

Haddaynu u bayrno xagga Xulashada ninka, diinteenna Islaamku waxa ay goysay laba qodob oo haddii ninka laga helo ay tahay in markaas inanta uu soo doontay loo guuriyo, labadaas qodob oo kala ah; Diin iyo dabeecad.

Abuu-Hurayra (RC) wuxu Suubbanaha (Sallal-Laahu calayhi wa-Sallam) ka weriyay: (Hadduu nin aad diintiisa iyo dabeecaddiisa u bogtaan idinka soo doonto "gabar", u guuriya, haddaydaan yeelinna xumaan iyo fasahaad weyn baa dhulka ka dhacaya).

Suubbanuhu (Sallal-Laahu calayhi waSallam) kama aanu hadlin qurux iyo maal toona ragga guurdoonka ah looga baahan yahay. Sababtu waxa weeye ninka ragga ah waxa qurux ugu filan ragannimadiisa, kol hadduu waxgarad yahay, Alle caabbud yahay, caqli iyo kartina leeyahay.

Dhanka kale, marka diinta Islaamka laga hadlayo, maalku kamid ma aha qodobbada guurdoonka lagu xiray. Maxaa yeelay ninkii diin (aqoon iyo ku dhaqan) iyo dabeecad wanaag isku darsada, Eebbe isagaa xagga maalka ka dammaanad qaaday. Waxa taasi marqaati ka ah Aayadda oranaysa:

{إِن ﻳَﻜُﻮﻧُﻮا ﻓُﻘَﺮَاء ﻳُﻐْﻨِﻬِﻢُ اﷲﱠُ ﻣِﻦ ﻓَﻀْﻠِﻪ} {ﺳﻮرة اﻟﻨّﻮر:32}.

(Hadday sabool yihiin Alle isagaa deeqdiisa ku hodminaya) (An-Nuur: 32).

Abuu-Hurayra (RC) wuxuu Suubbanaha  (Sallal-Laahu calayhi wa-Sallam) ka weriyay:

(Saddex Alle inuu gargaaraa xaq bay ku tahay: Guur-doonka dhawrsanaanta doonaya, qofka madax furashada loo haysto oo inuu isfurto doonaya iyo qofka jidka Alle ku jihaadaya).

Waxa haddaba loo baahan yahay inantaada iyo walaashaa inaad u doortid nin diin iyo akhlaaq leh kuna dhaqmaya waxyaabaha ay diintu farayso, kana fogaanaya waxyaabaha ay ka reebayso.

Ma dhib ka weyn baa jira in gabar dhowrsani ay ku dhacdo guurka nin aan diin aqoon, kuna dhaqmin oo fisqiga iyo faajirnimada iska dhex dabaasha.  Waxaa la yiri nin baa nin kale weydiiyey:(War heedhe inan baa ii joogtee yaan u guuriyaa?). Saa kii kalaa ugu jawaabay: (Nin daaíinkiis ka biqi og u guuri, maxaa yeelay hadday deeqdana asagaa daryeeli og hadday ka daadegi weydana ugu yaraan ma uu dulmin doono).

Waxa kaloo la yiri: Nin dadkii hore ee suusuubbanaa kamid ah baa inuu inantiisa guuriyo doonay. Markaas buu nin ay deris ahaayeen oo Majuusi ìdab-caabbudî ahaa la tashi ugu tegey. Dab caabudkii oo yaabban baa yiri: (Adduun iyo Aakhiraba dadku adigay kaa waraystaane maxaad aniga iweydiinaysaa oon kugu war dhaamaa?). Ninkii muslinka ahaa baa markaas yiri: (Iska daaye, ila taliyoo yaan inantayda siiyaa?). 

Dab caabudkii baa markaas wuxu yiri: (Madaxweyneheennii Kisra xooluu dooran jiray, madaxweynihii Ruum ee Qaysar qurux buu dooran jiray, Carabi nasab iyo qabiil bay dooran jirtay, madaxweynihiinnii Maxamedna diin buu dooran jiraye, bal adigu ciddaad ku dayan lahayd goíaan ka gaar).

XUSID:

La Socoda Qeybaha kale Maqaaladan Taxanaha ah ee Ka Hadlaya Guurka Iyo Xulashada Gacalka.

Abwaan Abdirisaaq Maanmaal Buureed Cilmi baadhis Balaadhan Oo u sameeyey kuna saabsan Guurka isagoo ka soo kala uruuriyey buugaag badan oo ka hadlaya guurka iyo suugaan tibaaxaysa xulshada guurka, Wuxuuna Maqaaladan taxanaha  ah dhamaadkooda ku muujin doonaa buugta iyo ilaha uu ka soo kala dheegtay ururinta dheelitirin ee gorfaynaysa guurka iyo taladiisa tas oo ay ka faaidi doonaan dhalinta guur doonka ah ee soomaaliyeed. 

Xuquuqda Qoraalkan Wuxuu Gaar U yahay Qoraaga ah Abwaan Maanmaal Buureed Lama Qaadan Karo Ogolaansho La,aan.